Matematycy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zbadali procedury losowania nagród. Przeprowadzony dowód jednoznacznie wykazał, że losy uczestników nie mają równych szans na zdobycie nagrody. Czy loterie z pulami wartości setek tysięcy złotych są rozstrzygane w sposób niesprawiedliwy?

W czerwcu 2021 roku dwóch pracowników z Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przeprowadziło analizę treści zapisów dotyczących przebiegu losowania nagród. Zebrano ponad sto regulaminów loterii z opisem ręcznego losowania nagród, które zostały zatwierdzone w latach 2015-2021 (niektóre loterie trwają nadal). Tematem zainteresowali się dr hab. Grzegorz Gabor, prof. UMK, z Katedry Nieliniowej Analizy Matematycznej oraz dr Bartosz Ziemkiewicz z Katedra Teorii Prawdopodobieństwa i Analizy Stochastycznej.

W rezultacie przeprowadzonego badania przygotowali opinię naukową, której konkluzja brzmi: 

„(…) procedura opisana w Przykładzie nie gwarantuje równych szans startującym w loterii, chociaż jest wygodna dla organizatorów ze względu na szybkość zakończenia losowania.” 

dr hab. Grzegorz Gabor, dr Bartosz Ziemkiewicz

W niektórych przypadkach mogło dojść do sytuacji, w której prawdopodobieństwo wygranej przypisane do zgłoszenia uczestnika było inne niż dla pozostałych osób biorących w losowaniu nagród – to tak, jakby los gracza były mniejszy niż losy pozostałych, kule w maszynie losującej miały nierówną wagę, a koło fortuny zatrzymywało się częściej na polu “bankrut”.

• Czy taka sytuacja podważa prawidłowość przeprowadzonej loterii?
• Jak w tej sytuacji powinien się zachować organizator akcji promocyjnej?
• Czy należy powtórzyć losowanie nagród?
• Co powinien zrobić podmiot urządzający jeżeli loteria została już zakończona, a nagrody rozdane?
• Jakie uprawnienia przysługują konsumentom uczestniczącym w takich promocjach?
• Czy okoliczności opisane przez naukowców mają wpływ na poszanowanie praw konsumentów?

Szczególną okolicznością jest również fakt, że wśród organizatorów loterii powszechni jest pogląd, że uzyskanie zezwolenia na organizację loterii zwalnia organizatora z obowiązku oceny zapisów regulaminu pod kątem innych przepisów – w szczególności dotyczących wzorców umownych i klauzul niedozwolonych w umowach konsumenckich (art. 384 i nast. KC). W tym zakresie analizę prawną przeprowadziła mec. Monika Jurkiewicz.

Rezultaty wielomiesięcznej pracy kancelarii prawnej oraz matematyków zostały umieszczone w Raporcie Loteria.org.pl 2021. Z treścią analizy można zapoznać się po dokonaniu zakupu publikacji.

Ochrona praw konsumentów w regulaminie loterii

Kwestia objęcia Regulaminów gier hazardowych dotycząca kontroli wzorców umownych jest niejednoznacznie postrzegana przez Sądy w Polsce. W kontekście ochrony konsumenta winniśmy zatem także rozważać różne instrumenty realizacji prawa do ochrony konsumenta takie jak np. instytucja obowiązków informacyjnych. Składa się na nią szereg licznych, szczegółowych uregulowań sprowadzających się do nałożenia na przedsiębiorcę obowiązku przekazywania konsumentowi na etapie przedkontraktowym informacji, które umożliwią konsumentowi podjęcie świadomej, racjonalnej decyzji o zawarciu umowy i jej warunkach.

Badanie regulaminów loterii organizowanych w Polsce

Badania regulaminów loterii organizowanych na przestrzeni ostatnich kilku lat zostało przeprowadzone przez ekspertów portalu loteria.org.pl we współpracy z kancelarią prawną mecenas Moniki Jurkiewicz (kancelaria-jurkiewicz.pl). Ponad sto zatwierdzonych odpowiednimi zezwoleniami dokumentów poddano wnikliwej analizie pod kątem ochrony praw konsumentów. Wyniki umieszczone zostały w “Raporcie z analizy regulaminów loterii”

Analiza regulaminów loterii promocyjnych

Pierwsze wydanie Raportu Loteria.org.pl 2021

Celem publikacji Raportu jest zachęcenie organizatorów loterii do autokorekty w kierunku podwyższenia standardów ochrony konsumentów. Dostrzegana przez autorów przewaga profesjonalnego dostawcy loterii promocyjnych w kontakcie z uczestnikiem gry wyraża się w nader częstym stosowaniu reguł, które nie gwarantują, a w skrajnych przypadkach także całkowicie pozbawiają konsumentów równych szans w grze o nagrody.

Co oznacza sformułowanie równe szanse w grze o nagrody? Chodzi o taki sposób wyłaniania zwycięzców, który nie zaniża prawdopodobieństwa jednego zgłoszenia względem innego. Algorytmy losujące są sprawiedliwe tylko wtedy gdy gwarantują jednakowe prawdopodobieństwo dla każdego losu (zgłoszenia, udziału) w loterii. Takie zobowiązania wynikają między innymi z Zielonej Księgi Hazardu (UE), o której mowa w Raporcie.

Raport Loteria.org.pl 2021

Przykłady udokumentowanych nieprawidłowości w organizacji loterii w latach 2015-2021

Z pewnością cenne dla branży reklamowej są wykryte przez naukowców uchybienia w konstrukcjach regulaminów. Zostały one skrupulatnie udokumentowane i poddane analizie przez ekspertów. Na ponad 100 regulaminów aż 42 z nich zawierało zapisy, które bezpośrednio pozbawiły (a w przypadku trwających loterii nadal pozbawiają) konsumentów prawa do uzyskania prawidłowego wyniku promocji. Dlatego Raport wskazuje konkretne przykłady metod stosowanych przez podmioty organizujące loterie. Przykłady podane są bez nazw organizatorów.

Raport Loteria.org.pl na temat organizacji loterii

Orzecznictwo

Ponadto Raport zawiera ekspercką analizę konsekwencji prawnych związanych ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w kontekście regulacji, o których powinien pamiętać każdy organizator loterii:

1. Ustawy o grach hazardowych z dnia 19 listopada 2009 r. (DZ.U. Nr 201, poz. 1540) tj. Z dnia 27 października 2020 r. (DZ.U. Z 2020 r. Poz. 2094),
2. Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z dnia 23 sierpnia 2007 r. (DZ.U. Nr 171, poz. 1206) tj. Z dnia 30 października 2017 r. (DZ.U. Z 2017 r. Poz. 2070), 
3. Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów tj. z dnia 22 stycznia 2021 r. (DZ.U. Z 2021 r. Poz. 275). 
4. Orzecznictwo sądów polskich
5. Zielona Księga Komisji Europejskiej w sprawie Hazardu

Zawartość Raportu Loteria.org.pl 2021

Spis treści:

• Jak organizować loterie?
  • Regulamin loterii promocyjnej
  • Znaczenie regulaminu loterii
• Sposób losowania nagród – jak wybór metody losowania wpływa na organizację loterii?
  • Przegląd regulaminów
  • Brak równych szans
  • Opinia naukowców
• Opinia prawna Kancelarii Prawnej
  • W jaki sposób należy kształtować treść regulaminu w zakresie urządzania loterii w kontekście zapewnienia właściwej ochrony uczestnika loterii?
  • Czy istnieją standardy treści regulaminu jakie trzeba zapewnić zgodnie z obowiązującymi przepisami?
  • Czy zatwierdzenie Regulaminu zwalnia urządzającego loterię z odpowiedzialności za sposób urządzenia loterii?
  • Czy przedstawione zapisy Regulaminów są prawidłowe z punktu widzenia przepisów prawa polskiego i UE oraz czy zapewniają właściwą ochronę konsumenta?
• Załącznik a)
  • Wykaz zapisów regulaminów loterii funkcjonujących obecnie na rynku oraz historycznych:
  • Nazwa loterii: „K…k – 25 lat razem!”.
  • Nazwa loterii: „POTRÓJNE WYGRYWANIE W …”
  • Nazwa loterii: „Drzewo K..”
  • Nazwa loterii: „C… na Święta!”
  • Nazwa loterii: „Loteria I…”
  • Nazwa loterii: „Loteria p…”
  • Nazwa loterii: „Otwórz swój prezent od MR – w D…”
  • Nazwa loterii: „125 lat J…s”
  • Nazwa loterii: “Grill&T…”
  • Nazwa loterii: “Świąteczna…”
  • Nazwa loterii: “Minerały…”
  • Nazwa loterii: “Moc nagród N…”
  • Nazwa loterii: “Loteria M… O….”
  • Nazwa loterii: “Noc to Moc”
  • Nazwa loterii: “NAGRODA S…”
  • Nazwa loterii: „Tylko O…”
  • Nazwa loterii: “NIEBIESKA L…”
  • Nazwa loterii: “URODZINOWA L…”
  • Nazwa loterii: „Loteria Specjaliści…”
  • Nazwa loterii: “Świąteczna …”
  • Nazwa loterii: „Loteria H…C… – Edycja II”
  • Nazwa loterii: „Miej w sobie … eko!”
  • Nazwa loterii: „Loteria nasycona n…”
  • Nazwa loterii: “Wakacje z N…”
  • Nazwa loterii: „O! … ALE LOTERIA!”
  • Nazwa loterii: „Wygraj 100.000 zł na …”
  • Nazwa loterii: „WIELKA LOTERIA M…E”
  • Nazwa loterii: „Podłogi S…S K…O.”
  • Nazwa loterii: „Oceniaj i …j iPada 2”
  • Nazwa loterii: „Loteria pełna z…”
  • Nazwa loterii: “Loteria w …”
  • Nazwa loterii: „Nagrodowe m…”
  • Nazwa loterii: „Zdobądź … nagrody”
  • Nazwa loterii: „Dbamy o … ziemię”
  • Nazwa loterii: „Kroczki stawiamy, nagrody w…”
  • Nazwa loterii: „Odkręć sobie kasę!”
  • Nazwa loterii: „Nagrodowe mistrzostwa”
  • Nazwa loterii: “Loteria z minerałami”
  • Nazwa loterii: „Loteria M… B… Chwile 2021”
  • Nazwa loterii: „Wygraj z K…”
  • Nazwa loterii: „POTRÓJNE W…”
  • Nazwa loterii: „Loteria L… Maxx Gaming”
  • Nazwa Loterii: „B…”
  • Nazwa Loterii: „F… Halloween!”
  • Nazwa Loterii: “Loteria S… i F…”
  • Nazwa Loterii: „Do Szkoły z Klasą!”
  • Nazwa Loterii: „Pysznie baw się j…”
  • Nazwa Loterii: “C…o Sonda”
  • Nazwa Loterii: „Numer 1 w domu. J…a!”
  • Nazwa Loterii: “NAGRODA S…”
  • Nazwa Loterii: „Porcja gotówki od L…”
  • Nazwa Loterii: “Loteria Promocyjna „…”
• Załącznik b)
  • Opinia naukowców dotycząca regulaminów loterii

Aktualizacja 15.11.2021: Premiera Raportu poprzedzona została konsultacjami z kluczowymi podmiotami branży promocyjnej. Wkrótce raport dostępny będzie w bezpośredniej sprzedaży za pośrednictwem portalu loteria.org.pl i innych mediów specjalistycznych.